acoltziàre , vrb: acortziare,
acrutzai,
acultziare,
acurciare,
acursiai,
acurtiare,
acurtziai,
acurtziare Definition
bènnere, andhare, portare o batire acanta a ccn. o a calecuna cosa; andhare o acostire a unu logu
Synonyms e antonyms
acodie,
acortzire,
acosiare,
acostai,
acostire,
apriodhai,
aprobiai,
aproghilare,
astrínghere
| ctr.
astesiai,
issuzire,
istesare,
istregire
Sentences
andhent in galera: cussos no cherent acurtziaos! ◊ bois a inoche no bi fizis acurtziada mai ◊ chin cussu fàchere, suber de si los acurtziare, sos ómines, los sichiat a zacarare ◊ tocai ca s'acurtziaus a biri ita portant a bendi, cussus!
2.
cheret acurtziadu a binza a bídere si sa ua est coghindhe ◊ acurtziadindhe a domo, istasero, ca chenamus paris! ◊ apenas chi tenzo ora acúrtzio a domo de Bodale a bídere coment'istat ◊ lampu a prétzios artos chi faghet cussu: no faghet a bi acurtziare!
Etymon
srd.
Translations
French
approcher
English
to bring near
Spanish
acercar
Italian
avvicinare
German
nähern.
acreantziàre , vrb Definition
giare educatzione
Synonyms e antonyms
annestrare
Etymon
srd.
Translations
French
éduquer
English
to bring up
Spanish
educar
Italian
educare
German
erziehen.
batíre, batíri , vrb: betiri,
bitiri,
vatire Definition
carrare, acortzire una cosa, fàere bènnere a unu, ma si narat fintzes in su sensu de causare un'efetu; nau de is matas e fintzes de sa terra, giare, bogare frutu; rfl., bogare s'erriu
Synonyms e antonyms
batúchere*,
bature,
poltare
| ctr.
istesare,
leai
Idioms
csn:
batire (a unu) a su meu = cumbínciri, fàghere adduire s'àteru a su chi naro deo; batire a su sou = fai arrexonai, portai a unu a fuedhai, a nàrriri su ch'iscít, sa beridadi, cumbínciri a unu
Sentences
ndhe cheret batidu totu a inoghe su chi bi tenimus in cudha domo ◊ sa cosa dae campu ndhe cheret batida a bidha ◊ totu cussos dannos nos ant batidu a malu batu ◊ bai e bati una màriga de àcua! ◊ ita at bitiu? ◊ si est intesu male, fintzas chi ndhe li ant batidu su dutore! ◊ prite un'azudu nessi no batides pro cariare su chivarzu?
2.
is antigos dhu naiant chi cussu sonu a denote batiat avolotu ◊ custu fritu batit nie! ◊ su bentu bosanu batit abba
3.
terra bona, cussa: su pore chi ocannu est batindhe l'ant a zúchere a montovu! ◊ sas arburedhas sunt mannitas e comintzendhe a batire
4.
o mala solte, a cantu mi as batidu!…◊ como l'apo batidu a su meu e mi ponet mente (G.Ruju)◊ cun sas bonas peràulas l'apo batidu a su meu
5.
candu si est betiu su frúmini, is àcuas fuant imbàtias finas a sa domu
6.
no cheret faedhare, ma sa giustíssia già lu batit a su sou! ◊ l'isúzigo bene, lu bato a su sou e, mih, chi narat chie bi aiat in s'irrobbamentu! ◊ no che at pessone chi lu batat a su sou, a isse! (G.Ruju)
Translations
French
porter,
fructifier
English
to bring,
to bear fruit
Spanish
traer
Italian
portare,
condurre,
fruttificare
German
bringen,
Früchte bringen.
carelàre , vrb: carellai,
carellare,
cuerelai,
cuerelare Definition
intrare o pònnere in giustítzia a unu po calecuna cosa
Synonyms e antonyms
cramari,
dannuntziai,
incherellare,
tzitare
Sentences
m'abbàida a mi carellare de fura!…◊ issu si fiat carellau cun d-unu chi dh'iat fuedhau mali ◊ bandu a ti carellai a su pretori ca mi as iscutu!
Etymon
itl.
quarellare
Translations
French
porter plainte
English
to bring an action against s.o
Spanish
querellar
Italian
querelare
German
verklagen.
educàe, educài, educàre , vrb Definition
giare annestru, imparu, educatzione
Synonyms e antonyms
adducare,
ammaistrae,
annestrare,
imparai
Sentences
is mammas chi no iscínt educai is fillus dhus lassant in sa bia a tanti oras de noti! ◊ ca ses maza-muzere cheres postu in prejone pro ti educare chin menzus iscola! (M.Z.Finedda)
Translations
French
éduquer
English
to bring up
Spanish
educar
Italian
educare
German
erziehen.
fizolàre , vrb Definition
fàere e pesare fígios
Synonyms e antonyms
afedai,
afigiare
Sentences
che tenet chimbant'annos e issa ancora fizolendhe!
Etymon
srd.
Translations
French
enfanter
English
to bring forth
Spanish
parir
Italian
figliare
German
jungen.
giúchere , vrb: ciúghere,
giúghere,
zúchere Definition
prus che àteru, portare o àere cosa in dossu, in sa carena, o acanta meda, o in posse, siat foedhandho de gente, siat de animales o cosas, fintzes solu in chistionu: si narat fintzes in su sensu de s'unione inter mascu e fémina / ger. giutendhe, pps. giutu; 1ˆ p. sing. ind. pres. giutzo
Synonyms e antonyms
batire,
batúchere,
bíghere,
dúcere,
gíchere,
leai,
poltare,
úgere
/
règhere
/
cadhicare,
cobèrrere,
futire
| ctr.
lassai
Idioms
csn:
giúghere a unu a corpos, a imbudadas, a frunzita = pigaidhu a corpus, a ispintuas, cumandaidhu de ndi fai su chi si bolit; giúghere a imbàrriu una cosa = portaidha a istrobbu; giúghere a unu a léria = pigaidhu a risu, a befa; giúghere a montovu = nomenai fatuvatu coment'e cosa de ispantu; giúghere a unu dae sa pira a sa mela = promítiri a candu una cosa a candu un'àtera tanti de dhu aguantai aspetendi ma sentza de dhu acuntentai mai, pigai in giru; giúghere a unu in buca = fuedhaindi fatuvatu (pruscatotu mali)
Sentences
cust'àrbure giughet sa pruna a pileri ◊ giuto custa cosa a imbargu: menzus l'arrimo ◊ a isse lu giughent a montovu ◊ prinnedhu giuchet sas pinnias niedhas
2.
devet andhare pro che giúghere sos dochimentos ◊ in caminu Gesugristu est rutu giutèndheche sa rughe a su Calvàriu ◊ bennarzu malu si che at giutu sos betzos a s'àteru mundhu
3.
ite bos giuto, dae tzitade? - at dimandhadu su babbu a sas fizas ◊ su dinari bollu do candho mi giughides su coro de Mariedha!
4.
su naturale lu giughet a èssere de avénia cun totu ◊ ite mala fortuna chi mi at giutu! ◊ lu giughent sos dimónios
5.
niunu sa fide giutesit a mie: totu los incontresi traitores
6.
sa trae giughet sa domo
Etymon
ltn.
ducere
Translations
French
tenir,
porter
English
to bring,
to have something on
Spanish
llevar
Italian
avére addòsso,
portare con sé
German
tragen,
mitnehmen.
irfrebbàre , vrb Definition
essire sa frebba, passare sa callentura
Synonyms e antonyms
isfrebbire
Etymon
srd.
Translations
French
ne plus avoir de la fièvre
English
to bring s.o.'s temperature down
Spanish
bajar la fiebre
Italian
sfebbrare
German
fieberfrei werden.
pesài 1 , vrb: pesare 1,
pesari 1 Definition
fàere totu su chi serbit po contivigiare is pipios fintzes a ch'èssere mannos, fatos a ómines, a féminas; parare e contivigiare bestiàmene, contivigiare prantones, matighedhas po crèschere méngius
Synonyms e antonyms
allevai,
aparai
Idioms
csn:
pesai famíglia, pipius, criaduras; pesare su babbu, sa mama, a ccn. = ndi torrai a su babbu, a sa mama, pònniri a su pipiu su própiu nòmini de s'ajaju, de s'ajaja, de ccn.; pesare a impróveru = nàrriri unu díciu, un'àteru nòmini a unu, fintzas a candu dhi abarrat coment'e annomíngiu
Sentences
dèu apu pesau seti fillus ◊ cussa fut sa bidhixedha innui si fut pesau issu ◊ beneico sas pretas chi at secatu babbu pro pesare a mie ◊ lu peseint a dulches e a pistocos ◊ sas monzas ant batiu pitzinnas òrfanas pro las pesare ◊ tue ses male pesau e male chischiu ◊ su pitzinnu fit pesadu a pibinos, visciadu ◊ como no est che candho bos sezis pesados vois ◊ in cuss'iscola pesant is ragionieris
2.
innoxi, ca tengu logu, pesu pudhas, cunillus e àterus animalis ◊ si lassant bibos solu sos crapitos de pesare pro crèschere su tazu ◊ amus innetiadu e pesadu sos ozastros pro los iferchire a olia ◊ nosu pesamus su procu e mammai fiat su sartitzu
3.
Fulanu at pesadu su frade mannu mortu de dirgràssia triballendhe, candho at tentu su primu fizu ◊ fit bragheri ca su ghéneru lu aiat pesau
4.
a minore li naraiant goi e goi, e gai bi che lu ant pesadu, a impróveru
Translations
French
élever
English
to bring up,
to breed
Spanish
criar
Italian
allevare
German
aufziehen,
erziehen,
züchten.
poltàre , vrb: portai,
portare,
potai Definition
giúghere o ingòllere de unu logu o tretu a un'àteru, siat istesiandho e siat acortzindho; giúghere in pitzu, acanta; rfl. nau de gente, àere relatzione, traténtzia cun ccn.
Synonyms e antonyms
batire,
bature
/
leai,
zúchere
Idioms
csn:
portai a ispàssiu = leare, zúghere carchi cosa pro passare ora, divertimentu e gai; portai a tragu = leare trazendhe; portai a domu = batire intrada, balanzu
Sentences
porta a innòi cussa cosa ca est sa mia! ◊ cun Gemilianu eus detzídiu de ti nci portai o a domu sua o a domu mia, ca a solu no podis abarrai ◊ su pastori at portau su tallu a monti
2.
si portu su dinai gei ti dha còmporu ◊ su dotori at arracumandau de dhas portai sempri in busciaca custas píndulas ◊ portat idea de fai is cosas comenti si depit ◊ cussa po frigociai portat tiaus!…◊ fiat tropu s'arrennegu chi portàt in corpus ◊ portat una manu longa longa
3.
s'àcua de su mari portat sa sai ◊ in Sardigna dhoi at arrocas chi portant òru
4.
cun cussu si portaus bèni meda e is cosas mi dhas narat ◊ nosu si portaus bèni cun totus, in bidha
Etymon
itl.
Translations
French
porter,
avoir
English
to bring,
to have
Spanish
llevar,
traer,
llevar
Italian
portare,
avére con sé,
contenére
German
bringen,
tragen,
mitnehmen.
vatúre , vrb: bature,
vaure Definition
carrare, acostire una cosa, fàere bènnere a unu; si narat fintzes de is matas in su sensu de fàere o bogare su frutu / ind. pres.: geo vato, tue vatus, isse vatut, issos vatunt; imp.: 1ˆ p. sing. vatua, 2ˆ p. sing. vatuas, 3ˆ p. sing. vatuat, 3ˆ p. pl. vatuant; impr. 2ˆ p. sing. vatu!, 2ˆ p. pl. vatute!
Synonyms e antonyms
batire,
batúchere*,
poltare
| ctr.
leai
Sentences
connosco custu locu dae canno babbu mi vatuat a inoche ◊ mi ant chérfiu vaure a inoche ◊ su ventu nche li vatut sa voche ◊ vatunchelu a domo su partò! ◊ vàtulu unu gútiu de vinu! ◊ vatu a inoche sa piluca mea! ◊ vatuteminche cudha mascaredha! ◊ vatunnelu, s'arantzu!
2.
peri su ruvu vatut su frutu
Translations
French
porter
English
to bring,
to take
Spanish
traer
Italian
portare
German
bringen.
zúchere , vrb: ciúghere,
giúchere*,
zúghere Definition
prus che àteru, portare o àere in dossu, in sa carena, in pitzu, o apresu meda, aifatu, a trubbu, a contivigiare o trebballare, siat foedhandho de gente, siat de animales o cosas; nau de unu mascu, de un'ómine, unire cun sa fémina, betare a sa fémina, cobèrrere; si narat fintzes in su sensu de àere, tènnere / ind. pres. 1ˆp. sing. zuco, zuto, zutzo; cong. pres. 1ˆp. sing. zuca, zuta, 3ˆ p. sing. zutzet; ger. zughindhe; pps. zutu
Synonyms e antonyms
batire,
batúchere,
bíghere,
dúcere,
gíchere,
leai,
poltare
/
cadhicare,
futire,
grumpire
/
manigiai
| ctr.
lassai
Idioms
csn:
cantas berveches zuchet su mere tuo? = cantas berbeghes pastórigat?; zúghere in buca a unu = istare faedhendhe de unu, prus che àteru a zúdigu; zúghere a ogru (carchi cosa, a ccn.) = castiai, orbetai e biri, fai atentzioni a calecuna cosa, a ccn. (itl. tener d'òcchio); zúghere in manu una cosa = manigiai una cosa po dha trabballai, po dh'arrangiai, po dhi fai calincunu cambiamentu; zúghere una faina, unu triballu, un'òpera belle e in manu = belle e fata, acanta de acabbai; zúghere s'ingannia a ccn. = ordiminzare carchi ingannu, carchi trampa, fàghere su fartzu; zúghere a sa nuda, a sa lisa = chentza pònnere condò o àteru
Sentences
la zughes in daisegus sa cosa de mi aporrire ◊ zuto s'istògomo imbarratzadu ◊ zughet un'anca isenta ◊ ite bellos ocros chi zuchet custu pitzinnu! ◊ est arrennegadu paret chi zutat dimónios! ◊ zuto su mucadoredhu in busaca ◊ a chie cheret fogu zutzet sa téula!
2.
su carru che lis depet zúchere sos lapiolos, sa chisina e unu pacu de s'isterzu
3.
su mascru zughet sas berbeghes candho benint in more ◊ cussu est ómine chi li piaghet a zúghere, sempre ifatu de sas féminas!
4.
su zuighe sardu zughiat su Logu, o regnu chi siat, de sa Sardigna azummai totu líbberu de istranzos
5.
no ti fides ca cussu ti zughet s'ingannia ◊ za est cabosu, zughet régula faghindhe sas cosas ◊ ti lassas zúghere in buca dae totugantos, pro su malu fàghere chi tenes! ◊ cussa bestimenta cheret totu zuta in manu, ca est fata male ◊ si lu zughes in manu, cussu traste, malandhadu comente est, si che agabbat de derrúere
Scientific Terminology
ssl
Translations
French
tenir sur,
emmener,
mener,
monter
English
to keep,
to wear,
to bring,
to take,
to lead,
to fuck
Spanish
llevar,
montar
Italian
tenére,
avére addòsso,
portare con sé,
condurre,
montare
German
tragen,
mitbringen,
führen,
begatten.